Vialis zet in op fietsmaatregelen
Innovatie | Doorstroming | Veiligheid | Verkeersregelingen | Verkeerskundig advies
Mooie innovaties komen voort uit persoonlijke frustraties, het leidt tot de overtuiging dat het beter en vaak dus anders kan. Zo ook bij Zeger Schavemaker, commercieel verkeerskundige bij Vialis. “Op de fiets ergerde ik mij aan het feit dat ik niet weet of ik op mijn trappers moest staan om het groene licht te halen of dat ik rustig kon uitrijden omdat het licht toch op rood zou gaan”.
Schavemaker: “Een aantal jaar geleden hebben wij samen met de Gemeente Enschede ‘volggroen’ geprogrammeerd en uitgeprobeerd. Volggroen is een maatregel om fietsers comfortabel op een groen verkeerslicht af te laten rijden. De eerste ervaringen waren goed, al waren er nog wat verbeterpuntjes.”
Samen met de gemeente Leiden en Van Gelder heeft Vialis op de kruising Langegracht-Klokpoort in Leiden onlangs ook dit volggroen aangebracht. In Leiden liggen de heldere Philips ledjes om de 2,5 meter geïntegreerd in de natuurstenen band langs het fietspad. Ze springen aan zodra een fietser de lussen op afstand passeert en het groene licht kan halen. Door het aflopen van de ledjes weet de fietser ook hoe hard hij moet fietsen. Volggroen is daarmee een ideale comfortmaatregel voor fietsers. Er volgt nog een onderzoek naar de beleving van fietsers van volggroen.
De afgelopen periode heeft Vialis meerdere interessante vernieuwende fietsmaatregelen doorgevoerd. Samen met wegbeheerders, kennisinstituten en aannemers zijn er diverse maatregelen voor fietsers ontwikkeld en in de praktijk toegepast.
Nieuwe detectieconfiguratie voor fietsers
Ondanks alle technologische ontwikkelingen zijn detectielussen nog altijd de meest gebruikte detectiemethodiek bij verkeerslichten. Een veel voorkomend probleem bij lussen in het fietspad is dat fietsers niet gezien worden door de regelautomaat.
In opdracht van de gemeente Leiden deed Vialis onderzoek naar de ideale detectieconfiguratie voor fietsers. Vialis zocht naar verbeterde detectie van rijdende en stilstaande fietsers, de richting van de fietsers en de snelheid van de fietsers. Met als doel om de afwikkeling van fietsers te optimaliseren en daarmee de doorstroming te bevorderen. Ruud van Loon, expert in detectie bij Vialis, heeft het onderzoek inhoudelijk uitgevoerd. Hij stelde een proeflocatie op om de verstoring van de veldlijnen goed te kunnen monitoren. Samen met verkeerskundigen is een aantal vormen bedacht die interessant zijn voor de proef. Zo zijn de traditionele rechte lus, de schuine lus en de ronde (‘Amerikaanse’) lus bekeken. Uit het onderzoek bleek dat fietsers bij de schuine of rechte lus niet werden gezien als zij door het midden van de lus reden. Daarom is verder geëxperimenteerd met een 8 vorm. Deze lus is maximaal gevoelig voor verstemming en juist ongevoeliger voor externe verstoringen waardoor de lus gevoeliger ingesteld kan worden. Aan de hand van het veldlijnenmodel is geconstateerd dat de maximale afstand tussen de lusdraden in de lengterichting 70 cm moet zijn. Uiteindelijk is gekozen voor een schuine koplus, een langere lus voor de afwikkeling van de wachtrij en een recht overlappend verwegluspaar. Alle lussen bestaan uit segmenten van 70 cm. Het aantal segmenten is daarmee afhankelijk geworden van de breedte van de fietsopstelstrook. Op onderstaande tekening van Leiden waar de detectieconfiguratie is toegepast zijn de segmenten goed zichtbaar. De overlap bij het verwegluspaar wordt nog door Vialis in de praktijk onderzocht op effectiviteit, maar lijkt wenselijk in verband met goede metingen van snelheden en daarmee flexibele hiaattijden voor het vasthouden van het groene licht.
Binnen de gemeente ’s-Hertogenbosch is Vialis verder gegaan met deze fietsconfiguraties. Op een kruising, waar grote groepen schoolgaande fietsers oversteken, is het met behulp van de vernieuwde lusconfiguratie en applicatie mogelijk om het groen lang genoeg vast te houden om deze fietsers nu wel allemaal een veilige oversteek aan te bieden. In de rustigere uren bewijzen de verweglussen - die snelheid meten - hun waarde doordat fietsers nu de groen- en geelfase benutten wat leidt tot lagere wachttijden voor het overige verkeer.
Fietsopstelruimte extra breed
Bij de reconstructie van het Kennemerplein in de gemeente Haarlem heeft Vialis geadviseerd over de inrichting van deze kruising. Een van de grote uitdagingen zijn de vele fietsers die vanaf Haarlem Noord naar het centrum fietsen over de Kruisweg. Vanwege de groene golf zijn de groentijden van de fietsers beperkt. Vialis adviseerde een extra brede fietsopstelstrook waardoor meerdere fietsers zich naast elkaar kunnen opstellen en de capaciteit vergroot wordt. Op 6 juni is het vernieuwde Kennemerplein officieel geopend en was goed zichtbaar hoe de extra brede fietsopstelruimte functioneerde. Fietsers stelden zich met vier of vijf mensen naast elkaar op en reden met verschillende snelheden weg zodra het groen werd. Daardoor is het mogelijk een trapezium toe te passen en het fietspad aan de overkant van de kruising zijn standaard breedte te geven. Uit recent onderzoek van het CROW Fietsberaad blijkt hoe belangrijk de capaciteit van fietspaden is. Vialis ziet graag dat het kruispunt in Haarlem meegenomen wordt in verder onderzoek naar de capaciteit bij dergelijke brede opstelstroken. De gemeente Haarlem is enthousiast over de maatregelen en wil het brede fietsopstelstrook vaker toepassen in haar ontwerpen.
Fietsintensiteiten in de Kwaliteitscentrale (KWC)
Vanuit wegbeheerders is de behoefte om fietsintensiteiten continue te monitoren met behulp van de huidige infrastructuur. De detectielussen voor het gemotoriseerde verkeer worden al op grote schaal gebruikt als informatiebron binnen Vialis, maar nu is er ook een algoritme om fietsers mee te kunnen tellen. Sinds versie 4.7 is de Kwaliteitscentrale voorzien van een algoritme voor fietsintensiteiten. Al vanaf 2012 zijn destijds door IT&T in samenwerking met Universiteit Twente de eerste stappen gezet voor de basis van het algoritme. In 2014 heeft Bart Willen van Rijn voor zijn afstudeerscriptie aan de NHTV het onderzoek verder uitgebreid en is gekomen tot een getest, geoptimaliseerd en gevalideerd algoritme op basis van de koplus van fietsrichtingen.
Er is gekozen voor het berekenen van intensiteiten op de koplus omdat deze vaker voorkomt in de praktijk dan de verweglus, dit betekent dat op meer locaties fietsintensiteiten continue kunnen worden gemonitord. Het algoritme om de fietsintensiteiten te berekenen bestaat uit drie subalgoritmes, een ‘rijdend’, ‘afrijdend’ en roodrijders algoritme.
- Rijdende fietsers zijn fietsers welke rijdend, dus zonder te stoppen, de koplus passeren tijdens groen of geel. Wanneer de detectielus tijdens groen of geel ‘opkomt’ en deze afvalt tijdens rood dan wordt deze detectiebezetting gezien als een rijdende fietser.
- Afrijdende fietsers komen aan wanneer het verkeerslicht op rood staat en vertrekken wanneer het verkeerslicht groen is geworden. In het subalgoritme afrijdend wordt rekening gehouden met het optrekverlies van de afrijdende fietser.
- Roodrijders komen aan bij een roodverkeerslicht en steken ook over wanneer het verkeerslicht op rood staat.
Voor de betrouwbaarheid van het algoritme is de lengte van detectielus en de locatie van stilstaan van de fietser. Deze locatie wordt bepaald door de afstand stopstreep-koplus (aan de kant van de drukknop) en de afstand stopstreep-drukknop.
De validatie is op de top vier meest voorkomende detectieconfiguraties uitgevoerd. Zo bestaan ze in ieder geval allemaal uit een enkele koplus (recht of schuin) en is het type fietspad (eenrichting of tweerichtings) anders. Daarnaast was één configuratie druk met scholieren en had een andere configuratie een relatief hoge piek in intensiteiten. Ook was er een configuratie met lage intensiteiten per kwartier (maximaal 22 fietsers in een kwartier) en een configuratie met hoge fietsintensiteiten (300 fietsers per kwartier). De betrouwbaarheid gemiddeld gezien over alle validatie metingen bleek 101%, dit betekent dat het aantal berekende fietsers gemiddeld met 1% wordt overschat. Een prachtige uitkomst voor een dergelijk algoritme.
Met de integratie van de functionaliteit fietsintensiteiten in de Kwaliteitscentrale is een eerste aanzet gedaan tot het continue monitoren van fietsintensiteiten. Dit geeft wegbeheerders de mogelijkheid om ervaring op te doen met deze nieuwe functionaliteit. Vanuit Vialis zijn er verschillende initiatieven om fietsers nog beter in beeld te krijgen om analyses en beoordelingen mee uit te kunnen voeren. Daarnaast wordt gekeken naar de ervaringen met het algoritme voor fietsintensiteiten en onderzocht hoe deze verder geoptimaliseerd kan worden.